استخوان اسکافویید یکی از مهم‌ترین استخوان‌های مچ دست است که بین دو ردیف استخوان‌های کارپ قرار دارد و نقش حیاتی در ثبات و حرکت مچ دارد. شکستگی این استخوان، اگرچه ممکن است کوچک به‌نظر برسد، اما در صورت درمان نشدن صحیح، می‌تواند منجر به درد مزمن، کاهش دامنه حرکت و حتی آرتروز مچ شود.
استخوان اسکافویید کجاست و چه وظیفه‌ای دارد؟
اسکافویید یکی از استخوان‌های ردیف اول مچ دست است که در سمت شست قرار دارد. این استخوان به دلیل موقعیتش، رابط بین ساعد و استخوان‌های دیگر مچ است و فشار زیادی را حین حرکات روزمره تحمل می‌کند.
به‌دلیل خون‌رسانی ضعیف به بخش‌های خاصی از اسکافویید، شکستگی این استخوان خطرناک است، زیرا جوش خوردن آن ممکن است با تأخیر یا حتی به‌طور کامل انجام نشود.
علل شکستگی اسکافویید
شایع‌ترین علت شکستگی اسکافویید، زمین خوردن با دست باز است، مثلاً هنگام افتادن روی کف دست. سایر دلایل شامل:
- تصادف با وسایل نقلیه یا موتور
- آسیب‌های ورزشی، به‌ویژه در ورزش‌هایی مثل اسکیت یا فوتبال
- ضربه مستقیم به مچ دست
در مردان جوان فعال (بین ۲۰ تا ۳۰ سال) این نوع شکستگی شایع‌تر است.
علائم شکستگی استخوان اسکافویید
برخلاف بسیاری از شکستگی‌ها، شکستگی اسکافویید ممکن است بدون ورم یا تغییر شکل واضح باشد، اما علائم زیر هشداردهنده‌اند:
- درد در ناحیه شست یا پایه آن، به‌ویژه هنگام فشار دادن
- حساسیت به لمس در ناحیه موسوم به “snuffbox” (بخش فرورفته بین انگشت شست و مچ)
- محدودیت در حرکت مچ یا درد هنگام گرفتن اشیا
- گاهی اوقات کبودی خفیف یا ورم مچ
به‌دلیل مبهم بودن علائم، ممکن است این شکستگی به‌عنوان کشیدگی ساده تشخیص داده نشود و درمان به‌تعویق بیفتد.
روش‌های تشخیص شکستگی اسکافویید
در صورت مشکوک بودن به شکستگی اسکافویید، پزشک از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- رادیوگرافی ساده: در زوایای خاص از مچ گرفته می‌شود، اما در روزهای اول ممکن است شکستگی دیده نشود
- MRI یا سی‌تی‌اسکن: برای تشخیص دقیق‌تر و بررسی میزان جابجایی یا نکروز استخوان
- معاینه فیزیکی دقیق: شامل لمس ناحیه snuffbox و ارزیابی دامنه حرکتی
در صورت شک به شکستگی و عدم مشاهده آن در عکس، ممکن است پزشک اقدام به گچ‌گیری موقت و بررسی مجدد چند روز بعد کند.
درمان شکستگی اسکافویید
از گچ‌گیری تا جراحی؛ بسته به شدت و محل شکستگی
درمان شکستگی اسکافویید به چند عامل بستگی دارد:
درمان غیرجراحی
- مناسب برای شکستگی‌های بدون جابجایی
- گچ‌گیری بلند یا کوتاه به مدت ۶ تا ۱۲ هفته
- محدود کردن حرکت مچ و شست
- بررسی‌های دوره‌ای با رادیوگرافی برای بررسی روند جوش خوردن
درمان جراحی
- در موارد شکستگی با جابجایی، چند‌قطعه‌ای یا جوش‌نخوردن مزمن
- تثبیت با پیچ‌های خاص اسکافویید
- در برخی موارد، استفاده از پیوند استخوان برای ترمیم ناحیه نکروز
عمل جراحی معمولاً با حداقل تهاجم انجام می‌شود و دوره‌ی نقاهت بین ۳ تا ۶ ماه است.
عوارض احتمالی شکستگی اسکافویید
وقتی درمان دیر یا ناقص باشد
در صورت تأخیر در درمان یا تشخیص اشتباه، ممکن است بیمار دچار عوارض زیر شود:
- جوش نخوردن استخوان (Nonunion)
- نکروز یا مرگ استخوانی (Avascular Necrosis)
- کاهش حرکت دائمی مچ یا درد مزمن
- آرتروز زودرس مچ دست
به‌همین دلیل، مراجعه زودهنگام به متخصص ارتوپد برای بررسی دقیق و شروع درمان صحیح بسیار مهم است.
بیشتر بخوانید : جراحی دست
بازتوانی بعد از شکستگی اسکافویید
حرکت دوباره، با برنامه‌ای هدفمند
پس از بهبود شکستگی، فیزیوتراپی ضروری است تا:
- قدرت عضلات ساعد و مچ بازگردد
- دامنه حرکت طبیعی مفاصل بازیابی شود
- از خشکی مفصل جلوگیری شود
تمرینات تقویتی و کششی به‌تدریج و تحت‌نظر فیزیوتراپیست آغاز می‌شوند.