آیا عصب قطع شده قابل ترمیم هست؟

وقتی عصب قطع میشود چه اتفاقی می افتد؟آیا عصب قطع شده قابل ترمیم هست؟بهترین زمان برای ترمیم عصب چه زمانی هست؟اعصاب محیطی مسئول انتقال پیامهای الکتریکی بین مغز و اندامها هستند اعصاب حرکتی فرمان های حرکتی را از مغز به اندامها منتقل کرده و باعث می شود عضو برای نیل به هدف خاصی به حرکت در آید، و برعکس نرونهای حسی حس گرما ، سرما ،تماس و وضعیت و دیگر حسها را به مغز منتقل می کند.

ساختمان تشکیل دهنده عصب همانطور که در شکل بالا مشاهده می شود اکسون بوده و پایه اصلی ساختمان عصب است. چند اکسون همراه با سلولهای شوان و غلاف میلین اطرافشان توسط پری نوریم احاطه شده تشکیل یک فاسیکل عصبی را می دهند، سپس چند فاسیکل عصبی توسط اپی نوریم احاطه شده تشکیل رشته عصب محیطی را می دهند.

هنگامی که یک عصب محیطی قطع می شود اتفاقی که می افتد اینست هدایت عصبی بلافاصله قطع می شود قسمتی ازعصب که از مغز دورتر است دچار ضایعه ای می شود بنام دژنراسیون والرین یعنی بافت همبند عصب باقی مانده ولی آکسونهای داخل آن از بین می رود.

هنگامی که ترمیم عصب صورت می گیرد آکسونها در داخل غلاف خالی به سمت انتها شروع به رشد می کنند و رشد نرونهای عصب حدود یک میلیمتر در روز بوده و این رشد عصبی یک ماه بعد از ترمیم عصب شروع می شود و هرچه عضله صدمه دیده ناشی از قطع عصب به محل صدمه عصبی نزدیکتر باشد احتمال بهبودی پس از ترمیم عصب بیشتر است و باید در کمتر از 18 ماه عصب به عضله برسد و اگر بیشتر از این طول بکشد، کارکرد عضله برنخواهد گشت. ولی در مورد نرونهای حسی باید گفت که تا مدتها توانایی برگشت حس را دارند.
وقتی یک رشته عصب محیطی صدمه می بیند ممکن است این صدمه به سه شکل اصلی باشد .

انواع صدمات اعصاب محیطی:

1.    نروپراکسی (Neuropraxia) یک قطع موقت جریان عصبی در آکسون‌های عصب محیطی است که در آن، بافت‌های همبند عصب مربوطه سالم می‌مانند.در نوروپراکسی،پیوستگی آکسونی وجود داشته و آکسون‌های درگیر دچار یک قطع فیزیولوزیک می‌گردند، در نوروپراکسی،برگشت و بهبودی عصبی به طور خود به خود وجود داشته و معمولا به عمل جراحی نیاز ندارد.مدت زمان لازم جهت برگشت عملکرد عصب،در عرض 3 تا 6 هفته رخ می دهد و این بهبودی کامل است.

2.    آکسونوتمزیس (Axonotmesis) به معنای آسیب آکسون و غلاف آن است.در آکسونوتمزیس سلولهای شوان که وظیفه ساختن میلین را درسیستم اعصاب برعهده دارند و همچنین بافت‌های همبند در عصب محیطی مربوطه سالم هستند.در این نوع از صدمه عصبی، به علت تخریب آکسون‌ها و غلاف میلین آنها در بخش پایین محل ضایعه، پدیده دژنراسیون والرین را به همراه دارد.

قطعه فوقانی آکسون آسیب دیده، برخلاف قطعه پایینی(دیستال)که دچار فساد و تخریب می گردد سالم باقی مانده سپس آکسونها در مسیری که ثانویه به پدیده فوق آیجاد شده در غلاف خالی عصب به سمت دیستال و انتهای عضو رشد میکنند سلول‌های شوان با ایجاد راهی مناسب در فیبرهای اعصاب محیطی، نقش مهمی در هدایت جوانه‌ها به سمت لوله اندونوریوم دارند.

3.    نروتمزیس (Neurotmesis) شدیدترین نوع آسیب یک عصب محیطی است که باعث فلج عضلات،فقدان حسی و اختلال عملکرد دستگاه عصبی خودکار می‌گردد.این نوع آسیب،یک قطع کامل یا گسیختگی کامل فیبر عصبی است(مانند بریدگی عصب با چاقو حین نزاع) در نوروتمزیس علاوه بر آکسون‌ها،بافت همبند عصب محیطی نیز تخریب می‌گردد که ممکن است کامل یا ناقص باشد.

بریدگی با یک شیء تیز می‌تواند منجربه نوروتمزیس گردد(مثلا پارگی عصب مدین یا رادیال).یک ضربه یا نیروی کششی شدید،از عوامل دیگر پارگی تنه یک عصب محیطی است، در این نوع از صدمه عصبی حتما باید عصب ترمیم شود وگرنه بهبودی صحیح عصب هیچگاه رخ نمی دهد.
اقدامات لازم بعد از ترمیم عصب

وقتی یک عصب محیطی تحت عمل جراحی ترمیم قرار می گیرد چه باید کرد. وقتی یک عصب محیطی ترمیم می شود با توجه به محل ترمیم و نوع عصب ترمیم شده معمولا برای بیمار اتل گرفته می شود چون اکثر اوقات عصب بعد از قطع شدن طول اولیه را ندارد و با خاصیت الاستیسیته که در ساختمان عصب وجود عصب کوتاه می شود و هر چه زمان بگذرد این کوتاه شدن عصب بیشتر می شود

اگر مراجعه خیلی با تاخیر صورت گیرد  به علت کوتاه شدن عصب امکان ترمیم اولیه وجود ندارد و باید از پیوند عصب (گرافت) استفاده کرد . بعد از ترمیم عصب معمولا اتل گچی و یا فایبر گلاس جهت بیمار گرفته می شود و لازمه بیمار رعایت کند و از باز کردن اتل بصورت خودسر خودداری کند   چون اگر با یک حرکت بی احتیاطانه ترمیم عصب صدمه ببیند  هیچ راهی برای اطلاع از صدمه به محل ترمیم وجود ندارد و تنها راه باز کردن زخم و مشاهده محل  عصب می باشد.

مدت زمان متوسط برای  استفاده از اتل حدود سه هفته می باشد  و بعد از این مدت بمرور اتل برداشته و فیزیوتراپی برای بیمار شروع می شود که بسته به محل قطع شدن عصب نتایج متغیر است و هرچه عصب به ارگان هدف نزدیکتر باشد زمان ترمیم کوتاهتر خواهد بود.